 |
Seha
Nur Sarı, 2015, "Diktatör", Seramik.
Seha
Nur Sarı, 2015, "Dictator", Ceramic.
|
 |
Seha Nur Sarı, 2015, "Diktatör", Seramik, Detay.
Seha Nur Sarı, 2015, "Dictator", Ceramic, Detail.
|
" - Peki şöyle düşün. Baştakiler, hali vakti yerinde olan kişilerden aldıklarını halka dağıtırken, mümkün gördükleri ölçüde aslan payını kendilerine saklamazlar mı bu paylaşım esnasında?
- Evet,bubiçimdepaylaşırlar.
- Ve sanırım bu şekilde soyulmuş kişiler,meclislerde sarf ettikleri sözlerle ve güçleri dahilindeki eylemlerle kendilerini savunmaya mecbur edilir.
- Tabii ki.
- Ve bunun ardından diğer grup, zenginleri suçlamaya başlar. Bu adamların devrimle ilgili hiçbir amaçları olmasa da halka karşı komplo kurdukları, onların oligark oldukları söylenir.
- Şüphesiz.
- Ve zenginler sonunda halkın, kendi isteğiyle değil ama yanlış anlama dolayısıyla ve iftiracılar tarafından yanıltılarak kendilerine kötülük etmeye giriştiğini gördüklerinde, işte o zaman, isteseler de istemeseler de gerçek anlamda birer oligark haline gelirler. Bu kötülüğe de onları sokan asalak arılar yol açmıştır.
- Aynen öyle.
- Ardından iki tarafta da suçlamalar, yargılamalar, davalar olur.
- Olur sahiden.
- Bir kişiyi özel şampiyonu ve koruyucusu diye ileri sürmek ve onu bağrına basıp methetmek halkın huyu değil midir her zaman?
- Huyudur.
- O zaman besbelli ki bir tiran ortaya çıktığında, ona hamilik eden bir kök vardır mutlaka.
- Besbelli.
- Koruyucunun tirana dönüşmesinin başlangıç noktası nedir o zaman? Koruyucunun davranışları, Arkadya'daki Lycaon Zeus tapınağı için anlatılan efsaneyi yeniden üretmeye başladığı zaman değil midir?
- Nedir bu efsane?
- Efsane der ki diğer kurbanların bağırsakları ile karışmış insan bağırsağından bir parça yiyen kişi, çaresizce bir kurda dönüşür. Bu öyküyü duymamış mıydın?
- Duymuştum.
- Aynı biçimde, halim selim bir güruhun kontrolünü ele geçiren bir liderin de kabile kanı akıtmaktan kendini alıkoyamayacağı; bilakis, alışılmış haksız suçlamalarla vatandaşları mahkemelere sürükleyeceği; suikast edeceği; akrabasının kanını tatmış, kutsallığı bozulmuş dil ve dudaklarla bir insanın hayatını lekeleyeceği; borçların bağışlanmasını, toprakların paylaştırılmasını ima edeceği doğru değil midir? Böyle birinin ya düşmanları tarafından katledilmesi ya da bir tiran olması, insandan kurda dönüşmesi kaçınılmaz bir sonuç, kaderin buyruğu değil midir?
- Kaçınılmaz.
- Mal mülk sahiplerine karşı çıkan grubun lideri olan kişidir bu.
- Evet.
- Sürgüne gönderildiği ve düşmanlarına nispet için yeniden toparlanıp tam bir zorba olarak döndüğü olmaz mı?
- Tabii ki olur.
- Onun sürgün etmeyi ya da halka çamur atarak ölümünü hazırlamayı başaramazlarsa, gizlilikle öldürmek için plan yaparlar.
- Bunlar alışılmış şeylerdir.
- Bu raddeye varan tiranlar, tiranlara ait ünlü isteği vasiyet ederler: Demokrasinin esenliği uğruna kentlerini güvenli kılmak için halktan koruyucu istemek.
- Hakikaten bunu isterler.
- Ve halk da bunu verir, tiran için endişelenerek ama kendilerini hiç düşünmeden.
- Evet.
- Zengin olan ve zenginliği yüzünden "demokrasi düşmanı" namını taşıyan kişi bunu gördüğünde, Kresus'a atfedilen o sözlerdeki gibi kaçar. ' Çakıl saçılmış Hermus kıyısı boyunca kaçışı pek hızlıdır; ne durur, ne de korkaklığını görmekten utanır.'
- Utanmaz, çünkü utanmak için asla bir ikinci şansı olmayacaktır.
- Ve bana öyle geliyor ki yakalanan da ölüme gönderilir.
- Kaçınılmaz.
- Besbelli ki demokrasideki koruyucu, Homer'in sözündeki gibi; 'Uzağa savrulmuş kolları, güçlü bedeni ile yüzükoyun' uzanmaz. Tersine başkalarını devire devire devlet arabasında yükselir, bir koruyucu olmaktan çıkıp kusursuz ve tastamam bir tirana dönüşür.
- Başka ne olacaktı?
- Böyle bir yaratığın doğduğu yerdeki insanın ve devletin durumunu resmedelim mi o zaman?
- Tabii tabii, konuşalım bunu.
- Başlangıçta, ilk günlerde, herkese gülümser, karşılaştığı herkesi selamlar, bir tiran olduğunu inkâr eder, birçok şey vaat eder. İnsanları borçlarından kurtarır, halka ve kendi yakınlarına, ortaklarına toprak dağıtır, herkese merhametli ve kibar davranır, değil mi?
- Muhakkak.
- Sürgün edilmiş düşmanlarından bazılarıyla anlaşmaya varıp diğerlerini de yendiğinde, daima bir savaş çıkarır ki halk bir lidere ihtiyaç duysun.
- Olacağı bu.
- Ayrıca bu sayede halk, savaş vergileriyle yoksullaştırıldığı için kendini günlük işlere adayacak ve halkın tirana karşı koyması pek muhtemel olmayacaktır.
- Besbelli.
- Ve sanırım, egemenliğine boyun eğmeyecek özgür ruhların olduğundan şüphelenirse, onları düşmana terk etmek yoluyla mahvetmek üzere bahaneler bulacaktır. Tüm bu sebeplerden ötürü bir tiran, daima savaş çıkarmaya mecburdur.
- Evet, buna mecburdur.
- Ve böyle davrandığı için de vatandaşların düşmanlığına çok kolayca maruz kalmaz mı?
- Tabii ki.
- Tiranın iktidarını kurmasına yardım etmiş ve şimdi de bu gücü paylaşan kişilerden bazılarının-ki bunlar içlerindeki en cesur kişilerdir- hoşnutsuzluklarını seslendirerek tirana ve birbirlerine karşı dobra dobra konuşmaları olası değil midir?
- Olasıdır.
- Tiran eğer hakimiyetini sürdürecekse, bu tür insanların tümünü ortadan kaldırmalıdır; ister dost olsun, ister düşman, tek bir değerli insan bırakmaya dek.
- Apaçık.
- Kimin cesur, kimin yüce gönüllü, kimin bilge, kimin zengin olduğunu görmek için gözünü dört açmalı; istese de istemese de böyle kişilere düşman olmalı ve kenti onlardan temizleyene kadar onlara karşı dolap çevirmelidir.
- Güzel bir temizlik!
- Evet, hekimlerin bedenlerimiz üzerinde uyguladığının tam tersi. Onlar en kötüleri atar, en iyileri bırakırken; tiran bunun tam aksini yapar.
- Evet, eğer iktidarını korumak istiyorsa besbelli ki böyle yapması lazım.
- Onu bağlayan zorunluluk ne de güzel! Ya çoğunlukla ondan nefret eden, basit adamlarla yaşayacak ya da hayatını kaybedecek.
- Öyle.
- Bu tür davranışlarla vatandaşları ne kadar çok incitirse, güvenilir korumalara da o kadar daha çok ihtiyaç duymaz mı?
- Elbette.
- Peki, kime güvenebilecek, onları nereden getirecek?
- Davete gerek yok Socrates, eğer ücretlerini verirse onlar kendileri gelirler.
- Sanırım yine asalak arılardan bahsediyorsun, yabancı ve karmakarışık bir sürüden.
- Doğru düşünüyorsun.
- Peki ya kendi yurdundaki insanlar, onları görevlendirmeyi tercih etmez mi?
- Nasıl?
- Vatandaşların kölelerine el koyarak, onları özgürleştirerek ve kendi korumaları arasına kaydederek.
- Olabilir tabii, çünkü bunlar en fazla güvenebileceği kişilerdir.
- Önceki ortaklarını mahvettikten sonra görevlendireceği dostlar ve 'güvenilir kişiler' bunlar ise bu tiranlık işi, senin çizimine göre ne de kutlu! bir şey doğrusu.
- Faydalanacağı kişiler bunlar olacaktır.
- Bu arkadaşları ona hayran olur ve bu yeni vatandaşlar da onun yoldaşları olurlar. Oysa daha iyi insanlar tirandan nefret eder, kaçınır.
- Neden kaçınmasınlar ki?
- Genel olarak tragedyanın ve diğer tragedyacıların yanında Euripides'in bilge diye saygı görmesi boşuna değil.
- Niçin Socrates? Söyle lütfen!
- Çünkü diğer manidar sözlerin yanında demiş ki: 'Tiranlar bilgelerle söyleşe söyleşe bilge olurlar.' Belli ki bir tiranın bu yoldaşlarının bilge olduğunu kastetmiş.
- Evet, o ve diğer şairler, tiranın gücünü 'tanrının gücüne benzer' diye anar, onu türlü biçimlerde överler.
- Bu sebepten, tragedya şairleri, kendilerini tiranlığa dair methiyeler düzmelerinden ötürürü devletimize kabul etmediğimiz için bizi ve politikaları bizimkine benzeyenleri hoş görürler umarım. Onlar bilge kişiler ya zaten!
- Bence aralarındaki keskin zekâlılar bizi hoş görür.
- Diğer kentlere gelince, kalabalıkları bir araya toplayarak; güzel, gür ve inandırıcı sesleri kiralayarak devletleri tiranlığa ya da demokrasiye sürüklerler.
- Evet, sahiden öyle.
- Üstelik onlara bu iş için para ödenir ve saygı gösterilir; en başta, tahmin edileceği gibi tiranlar tarafından ve ikinci olarak da demokrasi tarafından. Ama ne kadar üstün devletlere giderlerse onlara gösterilen saygı o kadar düşer. Devlet yapısı dağını tırmanırken solunum yetersizliğinden ilerleyememek gibi.
- Evet öyle Socrates.
- Ama bu konumuz dışında bir şey. Tiranın bu güzel, kalabalık, farklılaştırılmış ve değiştirilmiş korumalarına dönelim ve bunun nasıl besleneceğini anlatalım.
- Apaçık ki eğer kentte kutsal hazineler varsa tiran, bitinceye kadar bunları ve daha önce yok ettiği kişilere ait olan malı mülkü harcayacaktır. Bu sayede halktan ufak bir katkı istemesi yeter.
- Peki, ya bu kaynaklar tükenince?
- Babasının varlığı, onu; meclisindekileri; erkek olsun, kadın olsun, eşini dostunu geçindirir.
- Anlıyorum ki tiranı doğuran halk, onu ve dostlarını beslemek zorunda kalacak.
- Bundan kaçış yok.
- Peki şuna ne dersin? Halk itiraz ederse ve yetişkin bir delikanlının babası tarafından beslenmesinin doğru olmadığını; bilakis onun babasına bakması gerektiğini; halkın onu büyüdüğünde yabancılardan oluşan karışık bir ayak takımı ile kölelerini beslemek üzere değil, halkı, zenginlerin ve sözde 'iyiler sınıfının' yönetiminden kurtarsın diye yetiştirip oraya getirdiğini ve şimdi tıpkı bir babanın oğlunu baş belası eğlence düşkünü arkadaşlarıyla beraber evinden uzaklaştırması gibi tiranın kendisine ve ekibine kentten ayrılmalarını emrettiğini söylerse ne dersin?
- Zeus adına Socrates, halk işte o zaman nasıl bir yaratık doğurduğunu, büyüttüğünü, nasıl bir yaratığa şefkat gösterdiğini, bunun bedelinin ne olduğunu öğrenir. Ve kendi güçsüzlüğü içinde güçlüyü kovmaya çabalar.
- Ne demek istiyorsun? Tiran babasına karşı güç kullanmaya ve eğer babası boyun eğmezse onu da kırıp geçirmeye cesaret eder mi?
- Evet, silahları bir kere elinden alınmaya görsün.
- Tiranı tam bir ana baba katili, acımasız bir yaşlı bakıcısı yaptın. Aslında görünüşe bakılırsa sonunda olacağı da bu. Deyimdeki gibi (yağmurdan kaçarken doluya tutulmak çn) halk boyun eğme dumanından özgürlüğe kaçmaya çalışırken kölelere kul olma ateşine batmış olacak. Bu kaçışın bedeli, ölçüsüz ve zamansız özgürlüğün kendini en acımasız, en acı, kölelere yaraşır kulluk kılığına sokması olmuştur.
- Sahiden evet, olup biten aynen böyledir.
- Peki o zaman, demokrasinin tiranlığa nasıl dönüşeceğini ve tiranlığın doğasını yeterince anlatmış sayılır mıyız?
- Evet, yeteri kadar anlattık gerçekten.
Devlet / Platon
Platon, Devlet (N. Akbıyık Çev.), (s.323-329), Antik Batı Klasikleri, İstanbul, 2012 .
- Evet,bubiçimdepaylaşırlar.
- Ve sanırım bu şekilde soyulmuş kişiler,meclislerde sarf ettikleri sözlerle ve güçleri dahilindeki eylemlerle kendilerini savunmaya mecbur edilir.
- Tabii ki.
- Ve bunun ardından diğer grup, zenginleri suçlamaya başlar. Bu adamların devrimle ilgili hiçbir amaçları olmasa da halka karşı komplo kurdukları, onların oligark oldukları söylenir.
- Şüphesiz.
- Ve zenginler sonunda halkın, kendi isteğiyle değil ama yanlış anlama dolayısıyla ve iftiracılar tarafından yanıltılarak kendilerine kötülük etmeye giriştiğini gördüklerinde, işte o zaman, isteseler de istemeseler de gerçek anlamda birer oligark haline gelirler. Bu kötülüğe de onları sokan asalak arılar yol açmıştır.
- Aynen öyle.
- Ardından iki tarafta da suçlamalar, yargılamalar, davalar olur.
- Olur sahiden.
- Bir kişiyi özel şampiyonu ve koruyucusu diye ileri sürmek ve onu bağrına basıp methetmek halkın huyu değil midir her zaman?
- Huyudur.
- O zaman besbelli ki bir tiran ortaya çıktığında, ona hamilik eden bir kök vardır mutlaka.
- Besbelli.
- Koruyucunun tirana dönüşmesinin başlangıç noktası nedir o zaman? Koruyucunun davranışları, Arkadya'daki Lycaon Zeus tapınağı için anlatılan efsaneyi yeniden üretmeye başladığı zaman değil midir?
- Nedir bu efsane?
- Efsane der ki diğer kurbanların bağırsakları ile karışmış insan bağırsağından bir parça yiyen kişi, çaresizce bir kurda dönüşür. Bu öyküyü duymamış mıydın?
- Duymuştum.
- Aynı biçimde, halim selim bir güruhun kontrolünü ele geçiren bir liderin de kabile kanı akıtmaktan kendini alıkoyamayacağı; bilakis, alışılmış haksız suçlamalarla vatandaşları mahkemelere sürükleyeceği; suikast edeceği; akrabasının kanını tatmış, kutsallığı bozulmuş dil ve dudaklarla bir insanın hayatını lekeleyeceği; borçların bağışlanmasını, toprakların paylaştırılmasını ima edeceği doğru değil midir? Böyle birinin ya düşmanları tarafından katledilmesi ya da bir tiran olması, insandan kurda dönüşmesi kaçınılmaz bir sonuç, kaderin buyruğu değil midir?
- Kaçınılmaz.
- Mal mülk sahiplerine karşı çıkan grubun lideri olan kişidir bu.
- Evet.
- Sürgüne gönderildiği ve düşmanlarına nispet için yeniden toparlanıp tam bir zorba olarak döndüğü olmaz mı?
- Tabii ki olur.
- Onun sürgün etmeyi ya da halka çamur atarak ölümünü hazırlamayı başaramazlarsa, gizlilikle öldürmek için plan yaparlar.
- Bunlar alışılmış şeylerdir.
- Bu raddeye varan tiranlar, tiranlara ait ünlü isteği vasiyet ederler: Demokrasinin esenliği uğruna kentlerini güvenli kılmak için halktan koruyucu istemek.
- Hakikaten bunu isterler.
- Ve halk da bunu verir, tiran için endişelenerek ama kendilerini hiç düşünmeden.
- Evet.
- Zengin olan ve zenginliği yüzünden "demokrasi düşmanı" namını taşıyan kişi bunu gördüğünde, Kresus'a atfedilen o sözlerdeki gibi kaçar. ' Çakıl saçılmış Hermus kıyısı boyunca kaçışı pek hızlıdır; ne durur, ne de korkaklığını görmekten utanır.'
- Utanmaz, çünkü utanmak için asla bir ikinci şansı olmayacaktır.
- Ve bana öyle geliyor ki yakalanan da ölüme gönderilir.
- Kaçınılmaz.
- Besbelli ki demokrasideki koruyucu, Homer'in sözündeki gibi; 'Uzağa savrulmuş kolları, güçlü bedeni ile yüzükoyun' uzanmaz. Tersine başkalarını devire devire devlet arabasında yükselir, bir koruyucu olmaktan çıkıp kusursuz ve tastamam bir tirana dönüşür.
- Başka ne olacaktı?
- Böyle bir yaratığın doğduğu yerdeki insanın ve devletin durumunu resmedelim mi o zaman?
- Tabii tabii, konuşalım bunu.
- Başlangıçta, ilk günlerde, herkese gülümser, karşılaştığı herkesi selamlar, bir tiran olduğunu inkâr eder, birçok şey vaat eder. İnsanları borçlarından kurtarır, halka ve kendi yakınlarına, ortaklarına toprak dağıtır, herkese merhametli ve kibar davranır, değil mi?
- Muhakkak.
- Sürgün edilmiş düşmanlarından bazılarıyla anlaşmaya varıp diğerlerini de yendiğinde, daima bir savaş çıkarır ki halk bir lidere ihtiyaç duysun.
- Olacağı bu.
- Ayrıca bu sayede halk, savaş vergileriyle yoksullaştırıldığı için kendini günlük işlere adayacak ve halkın tirana karşı koyması pek muhtemel olmayacaktır.
- Besbelli.
- Ve sanırım, egemenliğine boyun eğmeyecek özgür ruhların olduğundan şüphelenirse, onları düşmana terk etmek yoluyla mahvetmek üzere bahaneler bulacaktır. Tüm bu sebeplerden ötürü bir tiran, daima savaş çıkarmaya mecburdur.
- Evet, buna mecburdur.
- Ve böyle davrandığı için de vatandaşların düşmanlığına çok kolayca maruz kalmaz mı?
- Tabii ki.
- Tiranın iktidarını kurmasına yardım etmiş ve şimdi de bu gücü paylaşan kişilerden bazılarının-ki bunlar içlerindeki en cesur kişilerdir- hoşnutsuzluklarını seslendirerek tirana ve birbirlerine karşı dobra dobra konuşmaları olası değil midir?
- Olasıdır.
- Tiran eğer hakimiyetini sürdürecekse, bu tür insanların tümünü ortadan kaldırmalıdır; ister dost olsun, ister düşman, tek bir değerli insan bırakmaya dek.
- Apaçık.
- Kimin cesur, kimin yüce gönüllü, kimin bilge, kimin zengin olduğunu görmek için gözünü dört açmalı; istese de istemese de böyle kişilere düşman olmalı ve kenti onlardan temizleyene kadar onlara karşı dolap çevirmelidir.
- Güzel bir temizlik!
- Evet, hekimlerin bedenlerimiz üzerinde uyguladığının tam tersi. Onlar en kötüleri atar, en iyileri bırakırken; tiran bunun tam aksini yapar.
- Evet, eğer iktidarını korumak istiyorsa besbelli ki böyle yapması lazım.
- Onu bağlayan zorunluluk ne de güzel! Ya çoğunlukla ondan nefret eden, basit adamlarla yaşayacak ya da hayatını kaybedecek.
- Öyle.
- Bu tür davranışlarla vatandaşları ne kadar çok incitirse, güvenilir korumalara da o kadar daha çok ihtiyaç duymaz mı?
- Elbette.
- Peki, kime güvenebilecek, onları nereden getirecek?
- Davete gerek yok Socrates, eğer ücretlerini verirse onlar kendileri gelirler.
- Sanırım yine asalak arılardan bahsediyorsun, yabancı ve karmakarışık bir sürüden.
- Doğru düşünüyorsun.
- Peki ya kendi yurdundaki insanlar, onları görevlendirmeyi tercih etmez mi?
- Nasıl?
- Vatandaşların kölelerine el koyarak, onları özgürleştirerek ve kendi korumaları arasına kaydederek.
- Olabilir tabii, çünkü bunlar en fazla güvenebileceği kişilerdir.
- Önceki ortaklarını mahvettikten sonra görevlendireceği dostlar ve 'güvenilir kişiler' bunlar ise bu tiranlık işi, senin çizimine göre ne de kutlu! bir şey doğrusu.
- Faydalanacağı kişiler bunlar olacaktır.
- Bu arkadaşları ona hayran olur ve bu yeni vatandaşlar da onun yoldaşları olurlar. Oysa daha iyi insanlar tirandan nefret eder, kaçınır.
- Neden kaçınmasınlar ki?
- Genel olarak tragedyanın ve diğer tragedyacıların yanında Euripides'in bilge diye saygı görmesi boşuna değil.
- Niçin Socrates? Söyle lütfen!
- Çünkü diğer manidar sözlerin yanında demiş ki: 'Tiranlar bilgelerle söyleşe söyleşe bilge olurlar.' Belli ki bir tiranın bu yoldaşlarının bilge olduğunu kastetmiş.
- Evet, o ve diğer şairler, tiranın gücünü 'tanrının gücüne benzer' diye anar, onu türlü biçimlerde överler.
- Bu sebepten, tragedya şairleri, kendilerini tiranlığa dair methiyeler düzmelerinden ötürürü devletimize kabul etmediğimiz için bizi ve politikaları bizimkine benzeyenleri hoş görürler umarım. Onlar bilge kişiler ya zaten!
- Bence aralarındaki keskin zekâlılar bizi hoş görür.
- Diğer kentlere gelince, kalabalıkları bir araya toplayarak; güzel, gür ve inandırıcı sesleri kiralayarak devletleri tiranlığa ya da demokrasiye sürüklerler.
- Evet, sahiden öyle.
- Üstelik onlara bu iş için para ödenir ve saygı gösterilir; en başta, tahmin edileceği gibi tiranlar tarafından ve ikinci olarak da demokrasi tarafından. Ama ne kadar üstün devletlere giderlerse onlara gösterilen saygı o kadar düşer. Devlet yapısı dağını tırmanırken solunum yetersizliğinden ilerleyememek gibi.
- Evet öyle Socrates.
- Ama bu konumuz dışında bir şey. Tiranın bu güzel, kalabalık, farklılaştırılmış ve değiştirilmiş korumalarına dönelim ve bunun nasıl besleneceğini anlatalım.
- Apaçık ki eğer kentte kutsal hazineler varsa tiran, bitinceye kadar bunları ve daha önce yok ettiği kişilere ait olan malı mülkü harcayacaktır. Bu sayede halktan ufak bir katkı istemesi yeter.
- Peki, ya bu kaynaklar tükenince?
- Babasının varlığı, onu; meclisindekileri; erkek olsun, kadın olsun, eşini dostunu geçindirir.
- Anlıyorum ki tiranı doğuran halk, onu ve dostlarını beslemek zorunda kalacak.
- Bundan kaçış yok.
- Peki şuna ne dersin? Halk itiraz ederse ve yetişkin bir delikanlının babası tarafından beslenmesinin doğru olmadığını; bilakis onun babasına bakması gerektiğini; halkın onu büyüdüğünde yabancılardan oluşan karışık bir ayak takımı ile kölelerini beslemek üzere değil, halkı, zenginlerin ve sözde 'iyiler sınıfının' yönetiminden kurtarsın diye yetiştirip oraya getirdiğini ve şimdi tıpkı bir babanın oğlunu baş belası eğlence düşkünü arkadaşlarıyla beraber evinden uzaklaştırması gibi tiranın kendisine ve ekibine kentten ayrılmalarını emrettiğini söylerse ne dersin?
- Zeus adına Socrates, halk işte o zaman nasıl bir yaratık doğurduğunu, büyüttüğünü, nasıl bir yaratığa şefkat gösterdiğini, bunun bedelinin ne olduğunu öğrenir. Ve kendi güçsüzlüğü içinde güçlüyü kovmaya çabalar.
- Ne demek istiyorsun? Tiran babasına karşı güç kullanmaya ve eğer babası boyun eğmezse onu da kırıp geçirmeye cesaret eder mi?
- Evet, silahları bir kere elinden alınmaya görsün.
- Tiranı tam bir ana baba katili, acımasız bir yaşlı bakıcısı yaptın. Aslında görünüşe bakılırsa sonunda olacağı da bu. Deyimdeki gibi (yağmurdan kaçarken doluya tutulmak çn) halk boyun eğme dumanından özgürlüğe kaçmaya çalışırken kölelere kul olma ateşine batmış olacak. Bu kaçışın bedeli, ölçüsüz ve zamansız özgürlüğün kendini en acımasız, en acı, kölelere yaraşır kulluk kılığına sokması olmuştur.
- Sahiden evet, olup biten aynen böyledir.
- Peki o zaman, demokrasinin tiranlığa nasıl dönüşeceğini ve tiranlığın doğasını yeterince anlatmış sayılır mıyız?
- Evet, yeteri kadar anlattık gerçekten.
Devlet / Platon
Platon, Devlet (N. Akbıyık Çev.), (s.323-329), Antik Batı Klasikleri, İstanbul, 2012 .
“And do they not share? I said. Do not their leaders deprive the rich of their estates and distribute them among the people; at the same time taking care to reserve the larger part for themselves?
Why, yes, he said, to that extent the people do share.
And the persons whose property is taken from them are compelled to defend themselves before the people as they best can?
What else can they do?
And then, although they may have no desire of change, the others charge them with plotting against the people and being friends of oligarchy?
True.
And the end is that when they see the people, not of their own accord, but through ignorance, and because they are deceived by informers, seeking to do them wrong, then at last they are forced to become oligarchs in reality; they do not wish to be, but the sting of the drones torments them and breeds revolution in them.
That is exactly the truth.
Then come impeachments and judgments and trials of one another.
True.
The people have always some champion whom they set over them and nurse into greatness.
Yes, that is their way.
This and no other is the root from which a tyrant springs; when he first appears above ground he is a protector.
Yes, that is quite clear.
How then does a protector begin to change into a tyrant? Clearly when he does what the man is said to do in the tale of the Arcadian temple of Lycaean Zeus.
What tale?
The tale is that he who has tasted the entrails of a single human victim minced up with the entrails of other victims is destined to become a wolf. Did you never hear it?
Oh, yes.
And the protector of the people is like him; having a mob entirely at his disposal, he is not restrained from shedding the blood of kinsmen; by the favourite method of false accusation he brings them into court and murders them, making the life of man to disappear, and with unholy tongue and lips tasting the blood of his fellow citizens; some he kills and others he banishes, at the same time hinting at the abolition of debts and partition of lands: and after this, what will be his destiny? Must he not either perish at the hands of his enemies, or from being a man become a wolf--that is, a tyrant?
Inevitably.
This, I said, is he who begins to make a party against the rich?
The same.
After a while he is driven out, but comes back, in spite of his enemies, a tyrant full grown.
That is clear.
And if they are unable to expel him, or to get him condemned to death by a public accusation, they conspire to assassinate him.
Yes, he said, that is their usual way.
Then comes the famous request for a body-guard, which is the device of all those who have got thus far in their tyrannical career--'Let not the people's friend,' as they say, 'be lost to them.'
Exactly.
The people readily assent; all their fears are for him--they have none for themselves.
Very true.
And when a man who is wealthy and is also accused of being an enemy of the people sees this, then, my friend, as the oracle said to Croesus,
'By pebbly Hermus' shore he flees and rests not, and is not ashamed to be a coward.'
And quite right too, said he, for if he were, he would never be ashamed again.
But if he is caught he dies.
Of course.
And he, the protector of whom we spoke, is to be seen, not 'larding the plain' with his bulk, but himself the overthrower of many, standing up in the chariot of State with the reins in his hand, no longer protector, but tyrant absolute.
No doubt, he said.
And now let us consider the happiness of the man, and also of the State in which a creature like him is generated.
Yes, he said, let us consider that.
At first, in the early days of his power, he is full of smiles, and he salutes every one whom he meets;--he to be called a tyrant, who is making promises in public and also in private! liberating debtors, and distributing land to the people and his followers, and wanting to be so kind and good to every one!
Of course, he said.
But when he has disposed of foreign enemies by conquest or treaty, and there is nothing to fear from them, then he is always stirring up some war or other, in order that the people may require a leader.
To be sure.
Has he not also another object, which is that they may be impoverished by payment of taxes, and thus compelled to devote themselves to their daily wants and therefore less likely to conspire against him?
Clearly.
And if any of them are suspected by him of having notions of freedom, and of resistance to his authority, he will have a good pretext for destroying them by placing them at the mercy of the enemy; and for all these reasons the tyrant must be always getting up a war.
He must.
Now he begins to grow unpopular.
A necessary result.
Then some of those who joined in setting him up, and who are in power, speak their minds to him and to one another, and the more courageous of them cast in his teeth what is being done.
Yes, that may be expected.
And the tyrant, if he means to rule, must get rid of them; he cannot stop while he has a friend or an enemy who is good for anything.
He cannot.
And therefore he must look about him and see who is valiant, who is high-minded, who is wise, who is wealthy; happy man, he is the enemy of them all, and must seek occasion against them whether he will or no, until he has made a purgation of the State.
Yes, he said, and a rare purgation.
Yes, I said, not the sort of purgation which the physicians make of the body; for they take away the worse and leave the better part, but he does the reverse.
If he is to rule, I suppose that he cannot help himself.
What a blessed alternative, I said:--to be compelled to dwell only with the many bad, and to be by them hated, or not to live at all!
Yes, that is the alternative.
And the more detestable his actions are to the citizens the more satellites and the greater devotion in them will he require?
Certainly.
And who are the devoted band, and where will he procure them?
They will flock to him, he said, of their own accord, if he pays them.
By the dog! I said, here are more drones, of every sort and from every land.
Yes, he said, there are.
But will he not desire to get them on the spot?
How do you mean?
He will rob the citizens of their slaves; he will then set them free and enrol them in his body-guard.
To be sure, he said; and he will be able to trust them best of all.
What a blessed creature, I said, must this tyrant be; he has put to death the others and has these for his trusted friends.
Yes, he said; they are quite of his sort.
Yes, I said, and these are the new citizens whom he has called into existence, who admire him and are his companions, while the good hate and avoid him.
Of course.
Verily, then, tragedy is a wise thing and Euripides a great tragedian.
Why so?
Why, because he is the author of the pregnant saying,
'Tyrants are wise by living with the wise;'
and he clearly meant to say that they are the wise whom the tyrant makes his companions.
Yes, he said, and he also praises tyranny as godlike; and many other things of the same kind are said by him and by the other poets.
And therefore, I said, the tragic poets being wise men will forgive us and any others who live after our manner if we do not receive them into our State, because they are the eulogists of tyranny.
Yes, he said, those who have the wit will doubtless forgive us.
But they will continue to go to other cities and attract mobs, and hire voices fair and loud and persuasive, and draw the cities over to tyrannies and democracies.
Very true.
Moreover, they are paid for this and receive honour--the greatest honour, as might be expected, from tyrants, and the next greatest from democracies; but the higher they ascend our constitution hill, the more their reputation fails, and seems unable from shortness of breath to proceed further.
True.
But we are wandering from the subject: Let us therefore return and enquire how the tyrant will maintain that fair and numerous and various and ever-changing army of his.
If, he said, there are sacred treasures in the city, he will confiscate and spend them; and in so far as the fortunes of attainted persons may suffice, he will be able to diminish the taxes which he would otherwise have to impose upon the people.
And when these fail?
Why, clearly, he said, then he and his boon companions, whether male or female, will be maintained out of his father's estate.
You mean to say that the people, from whom he has derived his being, will maintain him and his companions?
Yes, he said; they cannot help themselves.
But what if the people fly into a passion, and aver that a grown-up son ought not to be supported by his father, but that the father should be supported by the son? The father did not bring him into being, or settle him in life, in order that when his son became a man he should himself be the servant of his own servants and should support him and his rabble of slaves and companions; but that his son should protect him, and that by his help he might be emancipated from the government of the rich and aristocratic, as they are termed. And so he bids him and his companions depart, just as any other father might drive out of the house a riotous son and his undesirable associates.
By heaven, he said, then the parent will discover what a monster he has been fostering in his bosom; and, when he wants to drive him out, he will find that he is weak and his son strong.
Why, you do not mean to say that the tyrant will use violence? What! beat his father if he opposes him?
Yes, he will, having first disarmed him.
Then he is a parricide, and a cruel guardian of an aged parent; and this is real tyranny, about which there can be no longer a mistake: as the saying is, the people who would escape the smoke which is the slavery of freemen, has fallen into the fire which is the tyranny of slaves. Thus liberty, getting out of all order and reason, passes into the harshest and bitterest form of slavery.
True, he said.
Very well; and may we not rightly say that we have sufficiently discussed the nature of tyranny, and the manner of the transition from democracy to tyranny?
Yes, quite enough, he said.”
From “Plato-Republic, Book VIII”.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder